Sygnał do nagrody

Pochwała?

Każdy, kto kiedyś zaczynał szkolić psa, z pewnością słyszał wielokrotnie te bodajże najważniejsze twierdzenie, jeżeli pies zrobi coś dobrze, trzeba go porządnie pochwalić! Czy to prawda? Czym właściwie jest dla psa pochwała? Czy jest to słowna zachęta ze strony przewodnika przekazana w radosnej intonacji, aby pies zrozumiał, że sprawił swojemu panu ogromną radość tym, że usiadł? Czy też jest nią biszkopt, który dostanie?  

W pierwszej kolejności należy sobie uświadomić, ze pies z charakteru jest EGOISTĄ i OPORTUNISTĄ. Wszystko co robi, robi po to, żeby czuć się dobrze. Zaspokoił swoje potrzeby i zapewnił sobie jak największy dopływ pozytywnych (przyjemnych) emocji. Tak więc wszystko co robi, robi tylko dla siebie!

Dlatego też przypuszczam, że już samo słowo „pochwała” jest mylące. Pochwała, czyli pewna słowna wypowiedź naszego zadowolenia, jest ważna dla kogoś, kto o nią zabiega.

W przypadku psa chodzi bardziej o nagrodę, o zysk, aniżeli o pochwałę.

 Nagroda

Wszystko co robi pies, zawsze ma jakąś przyczynę i motywację. Wielka matka natura jest cudowna i wyposażyła psa w najbardziej skuteczne sposoby uczenia i zachowania. Nauczyła go: bądź uważny, aktywny i zapamiętuj każdą sytuację, która przynosi ci korzyść. Pamiętaj również te, które Ci zagrażają i są nieprzyjemne. My ludzie, nazywamy ten sposób uczenia warunkowaniem instrumentalnym lub też uczeniem metodą prób i błędów. Jeżeli pies w ciągu swojego życia napotka coś co sprawia mu przyjemność lub czego potrzebuje zapamięta to i w przyszłości spróbuje to powtórzyć. Mówimy, że takie zachowanie było „nagrodzone” lub „wzmocnione”.

Jeżeli spotka się z czymś co jest dla niego nieprzyjemne, będzie w przyszłości tego unikał. W tym przypadku mówimy o „karze”. Jest to w zasadzie bardzo prosty sposób myślenia i dzięki niemu pies uczy się fantastycznie szybko.

NAGRODĄ dla psa jest więc wszystko co sprawia mu przyjemność lub czego potrzebuje żeby przeżyć. To motywuje jego zachowanie. Może być to karma, korzyść, zabawa, pogłaskanie, uwaga zwrócona na niego, towarzystwo ludzi, innych psów itp.

Jeżeli mamy do czynienia z interesownym psem, któremu chodzi tylko o zysk, rodzi się pytanie, czy w ogóle powinno się go chwalić, użyć słownej lub innej komendy (sygnału) do nagrody? Czy nie byłoby prościej dla obu stron, psa i przewodnika, nagrodzić psa po wykonanym ćwiczeniu (zachowanie pożądane) bezpośrednio piłeczką lub karmą nic przy tym nie mówiąc (nie odzywając się)?

Czy pies potrzebuje pochwały słownej? Odpowiedź jest prosta, nie potrzebuje. On chce dostać swoją nagrodę. Łatwo, szybko i taką aby była wystarczająco duża. Inne rzeczy poza tym go właściwie niewiele interesują.

Tym, który bez wątpienia potrzebuje tej komendy jest przewodnik. Przewodnik? A po co? Pamiętacie co mówiliśmy o tym jak uczy się pies? Pies chce coś osiągnąć lub coś przeżyć. Zrobi coś co przyniesie mu jakiś wynik. Pozytywny lub negatywny. Nagroda albo kara. Sukces lub porażka. Połączy wszystko razem, zapamięta i w przyszłości będzie się zachowywać tak, aby uniknąć ewentualnej kary lub odwrotnie zapewni sobie jak najłatwiejszą nagrodę. I tu każdy trener zwierząt napotyka na kilka podstawowych problemów. Są nimi: czas, odległość, rozdzielnie nagrody od ćwiczeń oraz to, co nazywamy zmiennym sposobem nagradzania.

Czas

Aby doszło do połączenia pomiędzy tym co zrobi pies a nagrodą lub też pomiędzy dwoma bodźcami (sygnał/komenda–karma) a nagrodą, nagroda musi nastąpić prawie równocześnie po tym jak pies wykona ćwiczenie. Dokładniej między 0,5 a 3 sekundami. W zależności od tego jak dobrze pies zna już daną sytuację. Na początku nauki trwa to do 0,5 sekundy. To niewiarygodnie krótki odcinek czasu. Dlatego w praktyce zazwyczaj nie zdążymy nagrodzić psa na czas. W konsekwencji później wydaje nam się, że pies rozumie powoli. Albo też powiąże sobie nagrodę z zupełnie innym zachowaniem. Chcecie nagrodzić psa za trzymanie aportu a przy tym nieświadomie nagradzacie go za to, że aport podgryza lub go puszcza.

Odległość

Nagradzanie na odległość jest podobne jak nagradzanie w przypadku „czasu”. Jeżeli pies zrobi jakieś ćwiczenie w odległości większej niż 50 cm od przewodnika, nie ma on żadnej szansy aby go prawidłowo nagrodzić tzn. we właściwym czasie i miejscu.

Rozdzielenie nagrody od ćwiczenia (treningu)

Bardzo często spotykam się z sytuacją kiedy przewodnik skarży się, że pies mu bardzo chętnie ćwiczy, jeżeli trzyma w ręce lub pod pachą piłeczkę lub karmę, ale odmawia współpracy i traci zainteresowanie, jeżeli tych rzeczy nie ma. W czym tkwi problem? Problem polega na tym, że przewodnik używał do wyjaśnienia ćwiczenia i do motywowania psa metodę, która nazywa się wabieniem (nęceniem). Użył piłeczki i/lub karmy po to, aby naprowadzić psa na ćwiczenie. Jest to metoda bardzo skuteczna, ale wykorzystując ją w treningu pies bardziej koncentruje się nagrodzie, a nie na tym co robi. A my nie mamy kontroli nad tym, czego właściwie pies się uczy. Dlatego koniecznym, aby jak najszybciej usunąć „wabik” i zastąpić go innym sygnałem (komendą) lub przejść na inną metodę nauczania. Na przykład obserwowania, wychwytywania i oznaczania pojawiającego się już zachowania (scanning) lub jego ukierunkowania celowości (targeting). Nagroda pojawia się dopiero wtedy, kiedy pies ćwiczenie wykona. Musimy więc, nauczyć psa, że najpierw ma zrobić to czego chcemy, a dopiero potem będzie nagrodzony.

Zmienny sposób nagradzania

W życiu, jak również w szkoleniu sportowym często spotykamy się z sytuacją, kiedy `powinniśmy nagrodzić psa, ale nie mamy przy sobie nagrody. Albo potrzebujemy, żeby pies zrobił kilka ćwiczeń pod rząd, przy czym został nagrodzony dopiero na końcu.

Sygnał do nagrody

Do rozwiązania tych wszystkich problemów posłuży nam „ sygnał do nagrody”. Brzmi prosto, ale co to właściwie jest? I jak działa?

Na początek wybieramy jakiś dogodny, najlepiej dźwiękowy sygnał (komendę). Powinien być on jasny, krótki oraz dobrze rozróżniany. Może być to krótkie słowo (tak, dobrze, super), kliker, gwizdek, sygnał dźwiękowy lub też wibracje na obroży treningowej.

Następnie wyjaśniamy psu, na prostym ćwiczeniu co ten sygnał oznacza.

Wypowiemy słowo, które wybraliśmy (klikniemy, krótko gwizdniemy itp.) i natychmiast podamy mu smakołyk (lub rzucimy piłeczkę). Kocham to ćwiczenie, psy również!

Po kilku dniach pies połączy że: sygnał = smakołyk lub sygnał = piłeczka. Wytworzy się prosty odruch warunkowy (nauczony). Wszyscy z was pamiętają „psy Pawłowa” naukowca I.P. Pawłowa.

Jak to wygląda w praktyce? Pies wykonuje żądane ćwiczenie (zachowanie). W tym momencie przewodnik używa wybranego sygnału. Na przykład kliknie. Natychmiast włączy się odruch warunkowy a pies domyśla się, a właściwie jego mózg domyśla się, że dostał równocześnie także karmę. Zachowanie zostało nagrodzone, a my w ten sposób zyskamy wystarczająco czasu na nagrodzenie psa fizycznie. Pozwolimy mu zjeść smakołyk, ewentualnie rzucimy mu piłeczkę. Ten proces nazywamy przemostowaniem. Pomaga nam pokonać (przemostować) czas pomiędzy tym, kiedy pies zrobił ćwiczenie, a kiedy dostał rzeczywistą (prawdziwą) nagrodę.

Przygotował Jiří Ščučka

Tłumaczenie Anna Lara dla sport-dog.pl